Gedetineerden komen altijd – op een paar uitzonderingen na – op enig moment weer vrij. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze mensen een toekomst opbouwen en op het rechte pad blijven? De Dienst Justitiële Inrichtringen (DJI) ziet werk als basisvoorwaarde voor re-integratie. Samen met dienstverlenend bedrijf Sodexo wil de DJI ervoor zorgen dat gedetineerden die in (gedeeltelijke) vrijheid worden gesteld, voorbereid worden op werk en een volwaardige baan kunnen krijgen bij Sodexo. Status: de eerste plaatsingen zijn een feit.

Waar eerst de quota voor de Banenafspraak gescheiden waren, zijn markt en overheid nu sámen verantwoordelijk voor het creëren van extra banen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Een kansrijke manier is inclusief inkopen: in bestaande en nieuwe inkoopcontracten tussen overheid en markt ruimte zoeken voor meer banen voor mensen met een arbeidsbeperking. Inclusief werkgeversnetwerk De Normaalste Zaak en het Ministerie van BZK pakken deze handschoen samen op met het project Proeftuin: Partnerships voor meer banen.
Wat kenmerkt de doelgroep?
De proeftuin van de DJI en Sodexo is om tal van redenen een bijzondere. Ex-gedetineerden vallen niet per definitie onder de Banenafspraak en is alleen al wegens het stigma niet de meest gemakkelijke doelgroep om mee te werken. Werkgevers die deze mensen – meestal mannen – een kans geven, zijn vooral intrinsiek gemotiveerd en overtuigd van wat het de samenleving oplevert. Dat geldt zeker ook voor Barbara van de Ven, Human Resources Manager bij Sodexo. “Ik heb er inmiddels vier gesproken. Het zijn bescheiden, leuke gasten, vertelt ze. “Ergens hebben ze een keer de verkeerde afslag genomen”. Wim Peeters, coördinator van het vergadercentrum in het Detentiecentrum (DC) in Zeist, vult aan: “In deze proeftuin gaat het om de zogeheten ISD’ers: stelselmatige daders van kleinere vergrijpen. Het zijn jongens die vaak bezwijken onder groepsdruk. Om het patroon van draaideurcriminaliteit te doorbreken, worden ze maximaal twee jaar in een Penitentiaire Inrichting (PI) geplaatst. Bij goed gedrag krijgen ze na zeven maanden meer vrijheden. Zo wordt de samenleving tegen de crimineel beschermd en krijgt hij tegelijkertijd de kans om aan zichzelf te werken”.
Stap voor stap richting de arbeidsmarkt
De tijd in een Penitentiaire Inrichting (PI) staat dus in het teken van terugkeer in de maatschappij. Zo ook de vestiging in Nieuwegein. De mannen die hier in detentie zitten beginnen met werken in de gevangenis, waarna ze na zeven maanden bij bijvoorbeeld Wim in het vergadercentrum van het Detentiecentrum in Zeist terecht komen. “Sinds de gedeeltelijke sluiting van het DC creëren we hier beschutte werkplekken. Ze werken daar onder meer in de keuken, altijd onder supervisie en met begeleiding. Ze worden gebracht en gehaald, maar op een gegeven moment mogen ze zelf met het OV terug naar de PI Nieuwegein; een goede test om te kijken hoe ze met vrijheden en afspraken omgaan”. Hebben ze dan een enkelband om? “Nee”, zegt Wim. Wel kunnen ze een alcohol- en drugstest krijgen. Als blijkt dat alles goed gaat, doen we ons best om iemand naar een echte baan te begeleiden”. “En dan komen ze bij ons terecht”, zegt Barbara. “Ze beginnen gedurende de periode dat ze nog in detentie zitten, waarbij DJI verantwoordelijk blijft. Als het wederzijds bevalt, krijgen ze direct na afloop van detentie van Sodexo een contract”.
Obstakels
Twee derde van het werknemersbestand van Sodexo is vrouw en de werkweek voor veel operationele functies is tussen de 20 en de 25 uur. Echter, de mannen die uit de PI komen hebben juist behoefte aan een voltijdbaan. “Dat is een challenge”, zegt Barbara. “Om onze cateringdienstverlening optimaal te kunnen uitvoeren hebben wij gedurende de lunch vier mensen nodig die 20 uur per week willen werken. Je kunt die uren niet verdelen over drie personen, want dan mis je gewoon handen tijdens de lunch. Een van de huidige gedetineerden wordt dan ook ingezet binnen de andere facilitaire dienstverlening van Sodexo, waar vaak meer uren mogelijk zijn. Daarnaast is het opdoen van werkervaring zo belangrijk dat wij ons niet laten tegenhouden door het gebrek aan uren. Als ze voldoende ervaring hebben opgedaan, kunnen ze misschien opgeleid worden tot kok of doorstromen naar een andere werkgever, waar wel meer contracturen mogelijk zijn”. Een ander obstakel is de reiskostenvergoeding. Wim: “Als ex-gedetineerden aan een baan beginnen, hebben ze vaak geen geld om de reiskosten te betalen. Een bedrijf als Sodexo geeft wel een vergoeding, maar logischerwijs pas aan het eind van de maand. De PI kan dit geld niet voorschieten. Om de kans op uitval te verkleinen, moet voor dit probleem structureel een oplossing komen”.
Succesfactor
De samenwerking tussen de DJI en Sodexo is succesvol, omdat zij vooral niet al te lang stil staan bij de hobbels die genomen moeten worden. De focus ligt op de mogelijkheden, op het dóen, ondanks het feit dat ze de obstakels heus wel zien aankomen. Maar: hoe verder het stadium en hoe beter de relatie, hoe groter de bereidheid om aan de nodige oplossingen te werken. “Wij spreken ook bewust niet over een quotum”, zegt Barbara. “Kwaliteit gaat voor kwantiteit”. Wim roemt de ambassadeursrol van Barbara voor inclusie. “Sodexo heeft de dapperste rol in dit partnership. Je moet het ook maar doen!”
VOG vereist
Maar hoe zit het met de overheid als werkgever? Kunnen de ex-gedetineerden niet ook gewoon in de PI in Nieuwegein aan de slag? “Lastig”, zegt Wim. “Dan krijgt het personeel in de kantine ineens de lunch geserveerd van mensen die ze voorheen moesten opsluiten. Dat kan een onveilig gevoel geven”. Los daarvan is het tot op heden ook praktisch onmogelijk voor hen om bij de overheid te werken. “De overheid vraagt altijd een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) en ex-gedetineerden komen daar bijna nooit voor in aanmerking. Omdat de overheid de grootste werkgever van Nederland is, vallen er daarom een hoop banen af”. Dat is zonde, maar anderzijds biedt het kansen om de inkoopkracht van de overheid beter te benutten. Barbara: “Er is steeds meer aandacht voor social return: dé manier om samen een werkomgeving te creëren waarin iedereen zich welkom voelt. En het mooie is: met deze proeftuin maken we Nederland ook nog eens een stukje veiliger, daar ben ik van overtuigd!”.
Smaakt naar meer
Wat Barbara betreft staat om deze proeftuin geen omheining; deze samenwerking smaakt naar meer. De doelen die ze voor ogen heeft zijn: inventariseren welke knelpunten op de loer liggen en deze beslechten om vervolgens het proces van detentie naar werk bij Sodexo te standaardiseren. “In bepaalde regio’s zien we veel ruimte voor nieuwe plaatsingen, dus ook daar kunnen mensen vanuit Penitentiaire Inrichtingen naar Sodexo doorstromen. Het zou fantastisch zijn als we dit jaar meerdere succesvolle dienstverbanden kunnen realiseren én een werkwijze kunnen ontwikkelen dat toepasbaar is binnen de andere locaties van de DJI en Sodexo.”.
Meer weten over sociale inkoop?
De Normaalste Zaak heeft de afgelopen jaren veel kennis verzameld over sociale inkoop. Op deze pagina vind je nuttige info en tools, waaronder de handreiking Partnership en inkoopkracht.